Τετάρτη 2 Μαΐου 2007

Πρωτομαγιά στον ..Αϊ-Λιά


Αυτό το ..αγέρωχο και μεγαλοπρεπές βουνό, που .. υψώνεται καταμεσής του Αιγαίου μας, (η φωτο το..αδικεί λίγο..), έχει το ... περίεργο για Ελληνικό βουνό όνομα.. "Προφήτης Ηλίας" ... Άης-Λιας επί τω λαϊκότερον!. Και φυσικά στην ομώνυμη κορφή του δεσπόζει το εκκλησάκι του Αγίου που ως γνωστόν πήρε τα βουνά.. καταδιωκόμενος από τον βασιλιά Αχαάβ και τη γυναίκα του Ιεζάβελ, το 800 πχ.. Προφήτης ήταν αλλά μετά στο σπήλαιο που έζησε στην κορφή του βουνού, ο θεός τον επισκέφτηκε και από τότε έκανε θάματα και πράματα..Τον πήρε τελικά με πύρινη γλώσσα στους ουρανούς κάποια 20η Ιουλίου που είναι και η γιορτή του.

Τότε λοιπόν σε όλα τα βουνά και στα μικρά εκκλησάκια όπου σχεδόν πάντα υπάρχει και ένας.. Αϊ-Λιάς.. έχουμε λειτουργιά και πανυγήρι. Τα περισσότερα εκκλησάκια είναι πολύ μακριά από αμαξιτούς δρόμους και έτσι ήταν και ο δικός μας Αϊ-Λιάς μέχρι πριν 2 χρόνια, όταν κάποιος ιδιοκτήτης της περιοχής γύρω από την κορφή, αποφάσισε και χωρίς να ρωτήσει κανέναν, άνοιξε ένα κανονικό δρόμο έως το μικρό εκκλησάκι..τάχα μου από σέβας!! Θεός φυλάξει!

Τέλος πάντων η κατάλληξη ήταν να χαθεί μια ωραία παράδοση που ήθελε να ανεβαίνουνε στην κορφή όλοι οι πανηγυριώτες με γαϊδούρια και μουλάρια μαζί με όλα τα συμπράκαλα τα χρειαζούμενα για το ετήσιο πανηγύρι. Ενα υπέροχο αρχαίο μονοπάτι που οδηγούσε αργά και περιστροφικά στη κορφή, έδωσε την θέση του στον χωμάτινο νέο δρόμο, που χαλάει με τις βροχές και δόστου από την αρχή να το ξαναστρώσει ο ιδιοκτήτης..

Όμως είναι αλήθεια οτι τα τελευταία χρόνια, όλο και λιγότεροι είχαν την επιθυμία να δοκιμάσουν τον καθαρό αέρα του Αϊ-Λιά, μια και η γιορτή έπεφτε καταμεσής του καλοκαιριού και ήταν και λιγάκι ...ανηφόρα!! Τώρα με τον δρόμο, όσο είναι στα καλά του πάνε περισσότεροι. Και οχι μόνο πάνε αλλά πάνε και πιο συχνά και με πιο πολλά συμπράκαλα και μεζέδες. Εφιαξαν και το παλιόκελο δίπλα στο εκκλησάκι. Και πάνε και για άλλες γιορτές.. εκτός της .. ορίτζιναλ...

Πάνε οι "χωριανοί" για το "καλό της γης" .. την Πρωτομαγιά, μια που την Πρωτομαγιά την αγνοεί η θρησκεία σαν γιορτή.. Το έθιμο λοιπόν είναι παλιό και έχει να κάνει φυσικά με την εποχή που αρχίζει η καλοκαιρική ξηρασία και είναι η κύρια εποχή των ερώτων για όλα σχεδόν τα πλάσματα της φύσης..

Το σχετικό έθιμο λέει οτι, την παραμονή της πρωτομαγιάς λούζονταν, άλλαζαν, σταματούσαν να γνέθουν και άναβαν το καντήλι. Πρωί- πρωί οι νοικοκυρές έκοβαν ευλύγιστες βέργες και αγριολούλουδα, έπλεκαν και κρέμαγαν πάνω από την κύρια είσοδο του σπιτιού το Μαγιάτικο στεφάνι. Νύχτα ακόμη πριν φέξει η μέρα, δάγκωναν σκόρδο για το μάτι και για να αποκρούσουν τις κακές διαθέσεις που στρέφονταν εναντίον τους. .Δεν έπρεπε να ακούσουν ούτε πουλιά να κελαϊδούν..ούτε γαϊδάρους να γκαρίζουν!!

Οι ενήλικες έτρωγαν καλά το πρωί και είχαν μεγάλο φόβο μην ακούσουν λάλημα τρυγονιού. (Είναι και η μεγάλη Εαρινή αποδημία προς βορράν των μεταναστευτικών πουλιών αυτές ακριβώς τις μέρες). Εάν άκουγαν να κελαϊδεί τρυγόνα τότε έτρεχαν να δουν το κλαδί που καθόταν το πουλί. Εάν το κλαδί ήταν χλωρό, τότε πάει καλά, εάν όμως το κλαδί ήταν ξερό τότε .. κακά τα μαντάτα... Οι γυναίκες δεν ήθελαν να ακούσουν τον γάϊδαρο, γιατί το γκάρισμά του τον Μάη είναι ξεδιάντροπο κάλεσμα ερωτικού συντρόφου.... Τα παιδιά δεν έπρεπε νακούσουν τον κούκο, δηλώνοντας έτσι την αποστροφή τους για την ζωή του κούκου. Ο κούκος είναι ακραία μοναχικός, φωλιά δεν φτιάχνει, τα αυγά του τα γεννάει σε φωλιές άλλων πουλιών και τα παιδιά του τα μεγαλώνουν άλλα πουλιά.

Ενήλικες και παιδιά για να προστατεύονται όλο το χρόνο από τα φίδια, τη Πρωτομαγιά δεν έμπαιναν για δουλειές στα χωράφια και ευκαιρίας δοθείσας έλεγαν το ξόρκι εναντίον των φιδιών:
"Σήμερα Πρωτομαγιά
Βγαίνουν τα φίδια απ΄ τη φωλιά
Ούτε ήλιος να τα δει
Ούτε μπροστά μου να φανεί."

Κατά τις οχτώ το πρωί οι κοπέλες οι ανύπανδρες, έφηβες και μεγαλύτερες μαζεύονταν σ΄ ένα σπίτι και το στόλιζαν με λουλούδια και πρασινάδες. Μια κοπέλα έπαιρνε ένα κανάτι γεμάτο νερό, μια άλλη ένα σκαλιστήρι, δύο τρεις άλλες, καλάθια για τα φιλέματα και όλη η παρέα μαζί με τους ενήλικες ανεβαίνουν στον Αϊ-Λιά για την καθιερωμένη λειτουργία και τραπέζωμα. Εκεί πρώτα- πρώτα έπρεπε η κοπέλλα με το σκαλιστήρι να σκάψει λίγο το χώμα, η άλλη να το βρέχει σιγά-σιγά και όλοι μαζί να τραγουδούν:

"Ρίγανη και λιγιργιά
γλήγορα στον αι-λιά
κι Αι Λιας στον ουρανό
για να βρέξ΄ θεός νερό
για τα στάρια τα κριθάρια
του θεού τα παρασπόρια
αυλάκι αυλάκι το νερό
να το γέννημα σωρό
γούρνες γούρνες το νερό
κούπες κούπες το κρασί
πιπεριά με το τσαπί
να στομώνει το νερό."

Εχθές Πρωτομαγιά, ο ήλιος μας έκανε το χατήρι του έθιμου και δεν βγήκε.. Και οχι μόνο αυτό..Αλλά και κατά τις 11 έπιασε και ένα πολύ ψιλό βροχόνερο, επιβεβαιώνοντας.. για άλλη μια φορά την απεριόριστη... δύναμη των εθίμων.. όταν
τηρούνται βεβαίως-βεβαίως.... Συνήθως από κει πάνω η θέα ολόγυρα του Αιγαίου είναι κάτι πέρα από καθε περιγραφή, το ξέρω καλά μια και ανεβαίνω συχνά με τα σκυλιά μου για βόλτα.. Εχθές δεν έβλεπες τίποτα πέρα από λίγες εκατοντάδες μέτρα. Και αργότερα, όταν άρχισαν να αραιώνουν οι "χωριανοί", έπεσε και ένα πούσι που έκανε όλο το σκηνικό καλά-καλά...βουκολικό!!

Όμως τα αρνιά ψήθηκαν, η τσαμπούνα έπαιξε ταράζοντας την αμόλυντη ακόμη ησυχία της κορυφογραμμής και το κρασάκι μας το ήπιαμε..
Κι από χρόνου νάμαστε καλά!

17 σχόλια:

Λουΐζα Κορνάρου είπε...

Ιδέα δεν είχα για όλες αυτές τις δοξασίες που αφορούν στο πλέξιμο του στεφανιού!
Κι έχω και ίσαμ'εφτά Πρωτομαγιές ν' ανηφορήσω στον Άη Λιά που τον λέτε και βουνό ;-)

Και του χρόνου γερός, να μας ξαναπάτε βόλτα.

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Ε, άμα δεν έχει ιδέα γι' αυτές τις δοξασίες η Κα Κορνάρου, τότε δικαιολογημένος είμαι κι εγώ, που δεν ήξερα ότι γίνονταν τέτοια θάματα - και τέτοια ψησίματα, πρωτίστως - πρωτομαγιάτικα!!!
Όπως και νάχει, ο καιρός μας τα χάλασε φέτος και, φεύγοντας χθες το μεσημέρι απ' το νησί, ένοιωθα τον Σεπτέμβριο ολόγυρά μου... Ας είναι, όμως - και του χρόνου νάμαστε καλά!

zepos είπε...

κυρία μου τα παλιά έθιμα τα ξέρουν οι παλιοί (σαν και του λόγου μου), όλο και λιγότεροι δυστυχώς όσο τα χρόνια περνάνε και η κοινωνία μας "εκσυχρονίζεται".
Οι Ανωμερίτες χωριανοί τα θυμώνται, και όταν είναι για κρασοσύναξη.. δεν λένε οχι!

zepos είπε...

@asteroid
Είπαμε το έθιμο επιβάλλει ψιλόβροχο, εξ΄ού και οι τραγουδιστές "λειτανίες" και όπως διαπιστώσατε, ενώ εσείς λέτε "μας τα χάλασε", εμείς οι ψάλλοντες στην κορφή, το καταφχαριστηθήκαμε!
Κομματάκι αναιμικό ήταν το βροχαράκι, αλλά από το τίποτα...!

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Εμ, Ζέπο μου, "τα χάλασε" για τους εκτός εθίμων - που δεν είχαν ειδοποιηθεί οι έρμοι και χάσαν τα έθιμα, χάσαν και τα κοψίδια!!!

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Το σημειώνω για του χρόνου, όμως - να το ξέρεις!
:-))

Λουΐζα Κορνάρου είπε...

με κολακεύετε - αλλά ως παλιά και ως ανωμερίτισσα που ανακατεύεται και με τους χωριανούς έχω μείνει πίσω. Φταίει μάλλον που στις κρασοκατανύξεις δεν τα καταφέρνω και πολύ καλά :-)

zepos είπε...

@asteroid
Η αλήθεια είναι οτι από "τουριστικής" άποψης, δεν ήταν και τόσο ευχάριστα εκεί πανω. Εκανε αρκετό κρύο με πολλή υγρασία και ο χώρος είναι πάρα πολύ μικρός. Το κελί είναι δεν είναι 10 τετρ. μέτρα! Όλοι οι "λιανοί" είχαν στριμωχτεί εκεί μέσα.
Όλη η ομορφιά είναι στο μέρος, είσαι στην κορφή και γύρω υπάρχουν μόνο βράχια..Δεν βλέπεις σχεδόν τίποτα "ανθρώπινο" κατασκεύασμα.
Βοηθάει και το κρασί όμως..

zepos είπε...

κ.Λουΐζα ήταν γνωστό στην Ανω Μερά το πρωτομαγιάτικο του Αϊ-Λια. Ετσι τουλάχιστον μου είπαν οι "Τουμπάκηδες" που προσέχουν την εκκλησιά..
Όσο για τα έθιμα που γράφω στο ποστ..ε.. δεν τα κατέχουν κι΄όλοι οι πανηγυριώτες..δεν έχει μεγάλη σημασία άλλωστε.. Το ζήτημα είναι οτι υπάρχει η όρεξη να γίνεται κάθε χρόνο πια..μια που πας εύκολα κει πάνω..

Ο σκύλος της Βάλια Κάλντα είπε...

Στην Πελοπόννησο του Αϊ-Λιός την γιορτάζαμε με την θερινή ισημερία, 21 Ιούνη. Πολλοί χωρικοί ξύπναγαν αξημέρωτα κι ανέβαιναν με τα πόδια στο βουνό. Έτρωγαν κάτι, λειτουργούσαν το εκκλησάκι και μετά πάλι πίσω, στον κατήφορο.
Πάνε αυτά, χαθήκανε...

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Την επόμενη φορά που θα βρεθώ στο νησί θα τον ψάξω τον δρόμο να τον ανέβω - με αυτοκίνητο, βέβαια!
Η θέα ακούγεται ελκυστική - για να μη πω τίποτε για τα κοψίδια, που, σαν υπάρχουν, όλα τ' άλλα τα παραβλέπεις εύκολα!
Σάμπως είναι πιο ελκυστικά στην Αγία Άννα, π.χ., έξω από το εκκλησάκι, τον Ιούλιο; Η ατμόσφαιρα μετράει, τα αναψοκοκκινισμένα πρόσωπα, το γενικό κέφι - όχι εκείνος ο ζωμός δεν μετράει, Ζέπο μου, δεν τον μπορώ, μου παραπέφτει βαρύς!!! έχει υχάρ

zepos είπε...

@σκυλε
Υπάρχει μια αρχαία παράδοση να "συνδέεται" ο Αϊ-Λιάς με τις εργασίες της γης και τους ανθρώπους της υπαίθρου.. Τα έθιμα εκεί το..πάνε, άσχετα αν δεν τηρούνται παντού και γι'αυτό δεν είναι γνωστά πια..
Το ωραίο όμως κατά την γνώμη μου είναι οτι μια γιορτή της "εργατιάς" και της άνοιξης που την αγνοεί παντελώς η θρησκεία, "σώζει τα προσχήματα" με το ανακάτεμα του προφήτη!!

zepos είπε...

@asteroid
Να πας επάνω, είναι πολύ ωραία. Αλλά να θυμάσαι οτι ναι μεν ο δρόμος πάει μέχρι την εκκλησία, αλλά ο ιδιοκτήτης της γης, αυτός που τον άνοιξε δηλαδή, είναι κτηνοτρόφος και έχει πάντα ζώα επάνω εκεί. Για να μην φεύγουν λοιπόν έξω από την περιοχή από τον δρόμο, έχει βάλει μια πόρτα αρκετά πριν την κορφή, περίπου 1000 μέτρα, η οποία είναι κλειστή και ανοίγει μόνο σε τέτοιες περιπτώσεις γιορτής.. Θα χρειατεί λοιπόν και λίγη γυμναστική!!

dimitris-r είπε...

Ώρα καλή καπετάνιο!
Ωραίο κείμενο.
Λοιπόν έχω κάνει Πρωτομαγιά στον Άι Λια. Όταν το 'μαθε η μάνα μου (πάνε χρόνια) θυμήθηκε πως παλιά στα νειάτα της λειτουργιόνταν ο Άι Λιας Πρωτομαγιά και ήταν γιορτή μεγάλη για τους αγρότες.
Να 'σαι καλά. Αλλά ότι και να μου πεις εμένα τέτοιες επεμβάσεις σε τέτοια σημεία με χαλάνε. Ξέρω πως είναι αναγκαίο κακό πια αλλά μια πληγή όσο που να το κάνεις την ανοίγουνε...

Με την ευκαιρία, τρέχει ήδη το σεμινάριο οινοποίησης και δεν σε είδα γραμμένο. Αν εκ παραδρομής δεν ειδοποιήθηκες, αύριο Σάββατο 18.00, περνάμε στη Λευκή Οινοποίηση κι έχει ενδιαφέρον. Θα συνεχιστεί και την Κυριακή 11.00 με 13.00 καθώς και τα επόμενα δυο Σαββατοκύριακα.

dimitris-r είπε...

Στον γνωστό τόπο πάντα!

zepos είπε...

"Τρέχει" Δημητρη το σεμινάριο..αλλά δεν το πήρα χαμπάρι!
Δεν ειδοποιήθηκα, δεν είδα πουθενά αφίσα στη χώρα..Ίσως φταίω και γω δεν ξέρω. Ίσως όμως ένα ταχύρυθμο σεμινάριο θέλει και ο υπεύθυνος για την γνωστοποίηση..
Ίσως λέμε τώρα!!

dimitris-r είπε...

Έλα είχανε γίνει αιτήσεις τον Φλεβάρη. Ειδοποιήθηκαν μόνο όσοι είχανε κάνει αίτηση.
Προφανώς πρέπει να ειδοποιηθούν και όσοι δεν έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον.
Την Παρασκευή στις 6 μμ ξεκινάει ερυθρά οινοποίηση και είναι καλός, έλα. Πλατεία Άνω Μεράς, ξέρεις.